1945માં ક્લેમેન્ટ એટલીએ મેળવેલી 393 સીટ્સને રેકોર્ડને વટાવીને અને 1997માં ટોની બ્લેરે મેળવેલી 418થી થોડી ઓછી સીટ્સ મેળવીને લેબર નેતા સર કેર સ્ટાર્મરે અત્યાર સુધીની બીજી સૌથી વધુ 412 સીટ્સ મેળવીને વિક્રમ સર્જ્યો છે. વિપક્ષ કન્ઝર્વેટીવ્સમાં ગભરાટ છે. પણ શું માત્ર 33.7% મતો મેળવીને થયેલો લેબરનો વિજય લાંબુ ટકી શકે તેમ છે? શું તેમના વોટ શેરમાં થયેલો માત્ર 1.6%નો વધારો આ જીત માટે યોગ્ય ગણી શકાય ખરો? 14 વર્ષના લાગલગાટ શાસનને પગલે એન્ટી ઇન્કમ્બન્સીનો ભોગ બનનાર ટોરી પોતાના હાલના 23.7%ના વોટ શેરમાં 6 ટકાથી વધુનો વધારો કરશે ત્યારે લેબરની શું હાલત થશે? આ પ્રશ્નો ઘણા જવાબ માંગી લે છે.
ચાર ટોરી ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાનો – કેમરન, મે, ટ્રસ અને જોન્સનની બેઠકો શુક્રવારે સવારે 6 વાગ્યાની આસપાસ લેબરની ઝોળીમાં આવી ગઇ હતી અને દેશના સૌથી ઓછા સમયના પીએમ ટ્રસની રાજકીય કારકિર્દીનો અંત અત્યાર સુધીના સૌથી મોટા સ્વિંગ સાથે સમાપ્ત થયો હતો. કન્ઝર્વેટિવ પક્ષ અત્યાર સુધીની કોઈપણ સરકાર હારી હોય તેના કરતા વધુ ખરાબ રીતે હારી છે. જીતેલા 121 કન્ઝર્વેટિવ સાંસદોમાંથી અડધાથી વધુ 8% કે તેથી ઓછા સાસંદો બહુમતી સાથે વળગી રહ્યા હતા.
સ્ટાર્મરના વડપણ હેઠળ લેબરે પોતાના મતની કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવાનું કેન્દ્રિય ધ્યેય બનાવ્યું હતું જે સીમાંત લક્ષ્યાંક બેઠકો પર મતદારોના મૂલ્યો અને પ્રાથમિકતાઓ પર ભાર મૂકવા માંગતું હતું. જેને પગલે લેબરે માત્ર ત્રીજા ભાગના મતથી જબરદસ્ત કોમન્સ ભૂસ્ખલન જીત્યું હતું. પ્રમાણસર સ્વિંગ, સારી રીતે મૂકવામાં આવેલા વિરોધીઓ અને વ્યૂહાત્મક મતદાનનો સંગમ ઘાતક હતો.
કન્ઝર્વેટિવ્સ એક સદી કે તેથી વધુ સમયથી જે બેઠક હાર્યુ ન હતું તેવી પૂલ, એશફર્ડ, ટનબ્રિજ વેલ્સ (1931થી હાર્યા નથી); બેસ્ટર, બનબરી અને બેસિંગસ્ટોક (1920 ના દાયકાની શરૂઆતથી હાર્યા નથી); હોર્શમ, હેનલી અને મિડ સસેક્સ (1885થી હારી નથી) તે બેઠકો હાર્યું હતું.
આ અભૂતપૂર્વ પતન સરકાર સામેના પ્રચંડ પ્રમાણસર સ્વિંગનું પરિણામ હતું. ટોરીઝના વોટ શેરનો ઘટાડો પક્ષ જ્યાં સૌથી નબળો હતો ત્યાં માત્ર 9 પોઈન્ટ્સનો ઘટાડો થયો હતો, પરંતુ જ્યાં ટોરીનો ગઢ હતો ત્યાં તેમના 55%થી વધુના વોટ શેરમાં સરેરાશ 27 પોઈન્ટનો આશ્ચર્યજનક ઘટાડો થયો હતો.
છૂટાછવાયા મતોએ ચૂંટણીની ભૂગોળની ભૂમિકા અને ચૂંટણી પ્રણાલીની અસરમાં વધારો કર્યો છે. રિફોર્મ યુકેના ચાર મિલિયન મતો, સમગ્ર દેશમાં સમાનરૂપે ફેલાયેલા હતા તેથી તેમના માત્ર પાંચ સાંસદો ચૂંટાયા હતા. તેજ રીતે ગ્રીન્સ લગભગ બે મિલિયન મતદારો થકી ચાર સાસંદો જીત્યા હતા. પરંતુ લિબરલ ડેમોક્રેટ્સે, રિફોર્મ કરતાં અડધા મિલિયન ઓછા મતદારો સાથે, 72 બેઠકો જીતી હતી. એકંદર સમર્થનમાં વર્ચ્યુઅલ રીતે કોઈ વધારો થયો ન હોવા છતાં તેમની બેઠકોની સંખ્યા લગભગ નવ ગણી વધી હતી.
દેશમાં લગભગ 100 રિફોર્મ યુકે ઉમેદવારો બીજા ક્રમે આવ્યા હતા પરંતુ તેમાંથી માત્ર પાંચ જ જીત્યા હતા. રીફોર્મ પાર્ટીએ ટોરી હાર્ટલેન્ડ્સમાં લેબરને મદદ કરી હશે, પરંતુ સ્ટાર્મરને હવે તેમના પોતાના બેકયાર્ડમાં મુશ્કેલીઓ આવી પડી છે. લેબર જ્યાં સત્તા ધરાવતું હતું તે બેઠકોમાં સરેરાશ ઘટાડો થયો છે, અને મોટી સંખ્યામાં યુવાન લોકો, ગ્રેજ્યુએટ્સ અને મોટા વંશીય લઘુમતી સમુદાયો ધરાવતી બેઠકોમાં સૌથી વધુ ઘટાડો થયો છે.
વંશીય રીતે વૈવિધ્યસભર બેઠકોમાં લેબર ઝડપથી પાછળ પડ્યું હતું. અપક્ષ તરીકે જેરેમી કોર્બીન જીત્યા હતા તો બે શેડો કેબિનેટ સભ્યો – જોનાથન એશવર્થ અને થંગમ ડેબોનેરે તેમની બેઠકો ગુમાવી હતી. જ્યારે વેસ સ્ટ્રીટીંગ, જેસ ફિલિપ્સ અને શબાના મહમૂદ સહિત અન્ય ઘણા વરિષ્ઠ લેબર નેતાઓ હારતા બચી ગયા હતા. મોટી હિંદુ વસ્તી ધરાવતી બેઠકો કન્ઝર્વેટિવ્સ માટે આશાનું કિરણ હતી. 40% હિંદુ વસ્તી ધરાવતા લેસ્ટર ઈસ્ટમાં સેટબેક સર્જીને કન્ઝર્વેટિવ જીત્યું હતું. તો દેશમાં બીજી સૌથી મોટી કન્ઝર્વેટિવ બહુમતી હવે હેરો ઈસ્ટને (28% હિન્દુ) મળી છે.
આ જોતાં સ્પષ્ટ લાગે છે કે ટોરીને માત્ર 6% જેટલી સ્વિંગ મળી જશે તો તે લેબરની બહુમતીનો સંપૂર્ણ નાશ કરવા માટે પૂરતી હશે. જો તેઓ નિષ્ફળ જશે તો તેઓ એક ઘાતકી પતન નોંતરી શકે છે. હાલમાં જે રીતે સરકાર સામે વિવિધ પ્રશ્નો ખડકાયેલા છે તે જોતાં જનતાને સંપૂર્ણ સંતોષ આપવો શક્ય નથી.
