સંસદમાં પહેલી ફેબ્રુઆરીએ કેન્દ્રીય બજેટના એક દિવસ પહેલા કેન્દ્રીય નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારામને શુક્રવારે 2024-25ના આર્થિક સરવેમાં જણાવ્યું હતું કે 2025-26ના નાણાકીય વર્ષમાં ભારતનો આર્થિક વિકાસ દર 6.3થી 6.8 ટકાની રેન્જમાં રહેવાનો અંદાજ છે. આ સર્વેમાં મજબૂત સ્થાનિક આર્થિક ફંડામેન્ટલ્સ, ઘટતો બેરોજગારી દર, સ્થિર ફુગાવો અને વૃદ્ધિની ગતિને ટકાવી રાખવા માટે વધુ સુધારાની જરૂરિયાતનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો.
જોકે તેમાં જણાવાયું હતું કે 2047 સુધીમાં વિકસિત રાષ્ટ્ર બનવાની ભારતની સફર સતત ઊંચા આર્થિક વૃદ્ધિદર પર આધારિત છે, પરંતુ વૈશ્વિક ગતિવિધિઓ અને મેન્યુફેક્ચરિંગમાં ચીનનું વર્ચસ્વ નોંધપાત્ર પડકારો બની શકે છે. 2047 સુધીમાં વિકસિત રાષ્ટ્ર બનવાની તેની આર્થિક આકાંક્ષાઓને સાકાર કરવા માટે, ભારતે લગભગ એક કે બે દાયકા સુધી, સરેરાશ કિંમતો પર લગભગ 8 ટકાનો વિકાસ દર હાંસલ કરવાની જરૂર છે. આ વૃદ્ધિ હાંસલ કરવા માટે, રોકાણનો દર વર્તમાન 31 ટકાથી વધીને જીડીપીના 35 ટકા સુધી પહોંચવો જોઈએ તથા મેન્યુફેક્ચરિંગ સેક્ટરનો વધુ વિકાસ કરવો જોઈએ તથા AI, રોબોટિક્સ અને બાયોટેકનોલોજી જેવી ઉભરતી ટેક્નોલોજીમાં રોકાણ કરવું જોઈએ.
નાણાપ્રધાને જણાવ્યું હતું કે આર્થિક વૃદ્ધિ દરની ઇચ્છનીયતા નિર્વિવાદ છે, પરંતુ નોંધવું જોઇએ કે કે વૈશ્વિક રાજકીય અને આર્થિક વાતાવરણ ભારતના આર્થિક વૃદ્ધિદરને પ્રભાવિત કરી શકે છે.
સર્વેમાં વૃદ્ધિના અંદાજોને અસર કરતા મોટા વૈશ્વિક ફેરફારોને સ્વીકારવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. આમાં વૈશ્વિક આર્થિક વ્યવસ્થામાં ફેરફાર અને ચીનની ઉત્પાદન શક્તિ અને વ્યૂહાત્મક વર્ચસ્વનો સમાવેશ થાય છે. સરકારના આર્થિક પેપરમાં તાજેતરના વર્ષોમાં ચીન જે મેન્યુફેક્ચરિંગ જાયન્ટ બની ગયું છે તેની સામે ભારતની મર્યાદાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે.સર્વેમાં વૃદ્ધિના અંદાજોને અસર કરતા મોટા વૈશ્વિક પરિવર્તનોને સ્વીકારવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો.આમાં વૈશ્વિક આર્થિક વ્યવસ્થામાં ફેરફાર અને ચીનની ઉત્પાદન શક્તિ અને વ્યૂહાત્મક વર્ચસ્વનો સમાવેશ થાય છે. સરકારના આર્થિક પેપરમાં તાજેતરના વર્ષોમાં ચીન જે મેન્યુફેક્ચરિંગ જાયન્ટ બની ગયું છે તેની સામે ભારતની મર્યાદાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
નાણાપ્રધાને જણાવ્યું હતું કે અમે અપેક્ષા રાખીએ છીએ કે આગામી નાણાકીય વર્ષમાં આર્થિક વૃદ્ધિ 6.3 અને 6.8 ટકાની વચ્ચે રહેશે. 6.3 ટકાથી 6.8 ટકાનો જીડીપી દર 2020-21 પછી સૌથી નીચો રહેશે.વર્ષ 2021-22માં જીડીપીનો દર 9.7 ટકા હતો, 2022-23માં 7 ટકા અને છેલ્લા નાણાકીય વર્ષમાં 8.2 ટકા હતો.
આર્થિક સર્વેની હાઇલાઇટ્સ
મજબૂત એક્સટર્નલ એકાઉન્ટ અને સ્થિર ખાનગી વપરાશને કારણે ભારતીય અર્થતંત્રના ફંડામેન્ટલ્સ મજબૂત
ખરીફ પાકના આગમન સાથે FY25ના Q4માં ખાદ્ય ફુગાવો પડવાની ધારણા, જોકે ભૂરાજકીય ગતિવિધિ જોખમ ઊભુ કરી શકે છે.
FY26 માટે ભારતની આર્થિક સંભાવનાઓ સંતુલિત છે. આર્થિક વૃદ્ધિ સામેના મુખ્ય પડકારોમાં ભૌગોલિક રાજકીય, વેપારની અનિશ્ચિતતાઓનો સમાવેશ થાય છે.
ભારતે પાયાના સ્તરના માળખાકીય સુધારા, અંકુશમુક્તિ દ્વારા તેની વૈશ્વિક સ્પર્ધાત્મકતા સુધારવાની જરૂર છે.
2024માં રૂપિયાના મૂલ્યમાં ઘટાડો મુખ્યત્વે ભૌગોલિક રાજકીય તણાવ, યુએસ ચૂંટણીની અનિશ્ચિતતા વચ્ચે મજબૂત યુએસ ડોલરને કારણે થયું હતું.
ભારત 2030-32 સુધી વાર્ષિક 78.5 લાખ નવી બિન-ખેતી નોકરીઓનું સર્જન કરવું પડશે.
ગાંધીનગર ખાતેની GIFT IFSC સિટી ભારતના નાણાકીય ક્ષેત્રમાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહી છે, વૈશ્વિક નાણાકીય સંસ્થાઓને આકર્ષિત કરી રહી છે અને મજબૂત FinTech ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે.
