અમેરિકના ભૂતપૂર્વ સેક્રેટરી ઓફ સ્ટેટ હેનરી કિસિંગરે અન્ય થોડા લોકોની જેમ દેશની વિદેશ નીતિને ઘડવાનું કામ કર્યું હતું. જે લાંબા સમય સુધી અને ખૂબ વિવાદાસ્પદ રહી હતી. હેનરી કિસિંગરે બે પ્રેસિડેન્ટ- રિચર્ડ નિક્સન અને ગેરાલ્ડ ફોર્ડના નેશનલ સિક્યુરિટી એડવાઇઝર અને સેક્રેટરી ઓફ સ્ટેટ તરીકે સેવા આપી હતી, તે દરમિયાનના મુખ્ય કાર્યોને અહીં વર્ણવવામાં આવ્યા છે.
ચીનની ગુપ્ત મુલાકાત
કિસિંગરે જુલાઇ 1971માં સામ્યવાદી ચીન સાથે સંબંધો સ્થાપવાના હેતુ સાથે બીજિંગની ગુપ્ત મુલાકાત લીધી હતી. નિક્સનની સીમાચિહ્ન મુલાકાત માટે ચીનમાં સંપૂર્ણ તખ્તો ગોઠવ્યો હતો. તેમણે શીત યુદ્ધ અને વિયેતનામ યુદ્ધનો અંત લાવવામાં મદદ કરવાની માગણી કરી હતી. સેક્રેટરી પદ છોડ્યા પછી, કિસિંગર બિઝનેસીઝને ચીન અંગ સલાહ આપતા સમૃદ્ધ બન્યા હતા, તેમણે કેટલીક અમેરિકન નીતિઓ સામે પણ ચેતવણી આપી હતી. તેઓ 100 વર્ષની ઉંમરે પહોંચ્યાના થોડા મહિનાઓ પછી જુલાઈમાં કિસિંગર ચીનની અંતિમ મુલાકાતે ગયા હતા અને ત્યાં પ્રેસિડેન્ટ શી જિનપિંગ સહિતના નેતાઓ સાથે મુલાકાત કરી હતી.
વિયેતનામ
વિયેતનામમાં અમેરિકાના વિનાશક યુદ્ધનો “સન્માન સાથે” અંત લાવવાના નિક્સનના પ્રયાસોનું નેતૃત્ત્વ કરતા, કિસિંગરે હેનોઈની પૂરવઠા વ્યવસ્થાને ખોરવવાની આશામાં પડોશી કંબોડિયા અને લાઓસમાં ગુપ્ત રીતે બોમ્બ વિસ્ફોટ કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો. કેટલાક ઇતિહાસકારોએ હજારો નાગરિકોના મૃત્યુ થયા હોવાનું અનુમાન કર્યું હતું. કિસિંગર જાન્યુઆરી 1973માં પેરિસમાં મંત્રણા દ્વારા વિયેતનામમાં યુદ્ધવિરામ પર પહોંચ્યા હતા અને તે બદલ તેમને વિવાદાસ્પદ રીતે સંયુક્ત રીતે નોબેલ પીસ પ્રાઇઝ મળ્યું હતું, જેને હેનોઈના લી ડ્યુક થોએ સ્વીકારવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.
ચાલાકીનો ઉપયોગ
સોવિયેત યુનિયનનો મોટો સામનો કરવો પડશે તેવું જણાતા કિસિંગરે ચિલી અને આર્જેન્ટિનામાં ડાબેરી સમર્થિત સરકારોને ઉથલાવવાની હિમાયત કરી હતી.
એક બિનવર્ગીકૃત નોંધમાં તેમની ગૂઢ નીતિઓ જોવા મળી હતી. કિંસિગરે જણાવ્યું હતું કે, ચીલીના સોશિયાલિસ્ટ પ્રેસિડેન્ટ સાલ્વાડોર ઓલેન્ડે ચૂંટાયેલી ડાબેરી સરકાર કામ કરી શકે છે તેવો કપટપૂર્ણ વિચાર રજૂ કર્યો હતો. CIA સમર્થિત ચાલ દરમિયાન સેનાએ સત્તા સંભાળી ત્યારે ઓલેન્ડે આત્મહત્યા કરી હતી.
આક્રમણો
કિસિંગરે પણ અમેરિકાનું વિશાળ હિત જોઇને આક્રમણોને સમર્થન આપવામાં અનિચ્છા દર્શાવી હતી. જ્યારે પાકિસ્તાને ચીન માટે ગુપ્ત મધ્યસ્થી તરીકે સેવા આપી હતી, તેણે પૂર્વ પાકિસ્તાનમાં હત્યાઓ અને સામૂહિક દુષ્કર્મોનું અભિયાન ચલાવ્યું હતું અને તે બાંગ્લાદેશ તરીકે આઝાદ થયું હોવાથી તેમને ઇસ્લામાબાદની રાજદ્વારી સુરક્ષા આપવાનો પ્રસ્તાવ કરવામાં આવ્યો હતો. ઇન્ડોનેશિયાએ પૂર્વ તિમોર પર કબજો કર્યો હોવાથી કિસિંગરે શીત યુદ્ધ બંધ કરવા માટે તેને સ્પષ્ટ મંજૂરી આપી હતી. કિસિંગરે પણ તુર્કીને પણ સમર્થન આપ્યું હતું, કારણ કે તેણે સાયપ્રસનો એક મોટો વિસ્તાર કબજે કર્યો હતો, તેમણે વ્યૂહાત્મક રીતે મહત્ત્વ ધરાવતા દેશ સાથે મજબૂત સંબંધોની માંગ કરી હતી અને નાટોના સભ્ય ગ્રીસ સાથેની તેની હરીફાઈમાં સંતુલન રાખ્યું હતું. કિસિંગરે સોવિયેત અને ક્યુબાના સહયોગીઓનો સામનો કરવા અંગોલાના આંતરિક યુદ્ધમાં અમેરિકાની છૂપી સંડોવણીનું પણ નેતૃત્વ કર્યું હતું.
મધ્ય-પૂર્વ કેન્દ્રિત રહ્યા
કિસિંગરે તેમનો મોટાભાગનો સમય મધ્ય-પૂર્વના દેશોમાં ગાળ્યો હતો અને 1973માં યોમ કિપ્પુરની યહૂદી રજા પર આરબ દેશોએ અચાનક હુમલો કર્યો તે પછી સહયોગી ઇઝરાયેલને ફરીથી શસ્ત્રો આપવા એક વિશાળ એરલિફ્ટ-ઓપરેશન નિકલ ગ્રાસનું આયોજન કર્યું હતું. કિસિંગર પછી ઇઝરાયેલ, ઇજિપ્ત અને સીરિયા સાથે વિગતવાર મંત્રણા કરશે, જેનું “શટલ ડિપ્લોમસી” તરીકે વર્ણન કરવામાં આવ્યું હતું. મોસ્કોની ભૂમિકાને અસરકારક રીતે સંયુક્તરૂપે અપનાવીને, કિસિંગરે સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા આરબ દેશ ઇજિપ્ત સાથેના સંબંધોમાં પરિવર્તન લાવ્યા હતા, જે અમેરિકાનો સુરક્ષામાં ભાગીદાર અને સહાય મેળવનાર દેશ બન્યો હતો.
