યેલ યુનિવર્સિટીના અગ્રણી અને પ્રખ્યાત પ્રોફેસર વેલેરી હેન્સેન દ્વારા ધ યર 1000 પુસ્તકમાં વૈશ્વિક ઇતિહાસ પર અધિકૃત પુનર્વિચાર રજૂ કરાયો છે. વૈશ્વિકીકરણ ક્યારે શરૂ થયું? આપણને લાગે છે કે મોટાભાગના નિરીક્ષણો 1492 માં કોલમ્બસે અમેરિકાની શોધ કરી ત્યારે સ્થાયી થયા હતા.
વેલેરી હેન્સેન બતાવે છે કે તે વર્ષ 1000 હતું, જ્યારે પ્રથમ વખત નવા વેપાર માર્ગોએ સમગ્ર વિશ્વને જોડ્યું હતું. તે વૈશ્વિકીકરણનો ‘બિગ બેંગ’ હતું, જેણે સંશોધન અને વેપારના નવા યુગની શરૂઆત કરી હતી. નવા ઐતિહાસિક સ્ત્રોતો અને અદ્યતન પુરાતત્વશાસ્ત્રની વિશાળ શ્રેણી પર પુસ્તકમાં રેખાંકન કરાયું છે.
હેન્સેન જણાવે છે કે માયાએ આધુનિક ન્યૂ મેક્સિકોના મૂળ લોકો સાથે થિયોબ્રોમાઇનના નિશાનોથી વેપાર કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. તે ચોકલેટના રાસાયણિક હસ્તાક્ષર હતા અને ગ્રીનલેન્ડમાં પણ જોવા મળેલા કાપડમાં પ્રાણીઓના વાળ જણાયા હતા, જે ફક્ત નોર્થ અમેરિકાથી જ આવી શકે છે. યુરોપ, ઇસ્લામિક વિશ્વ, એશિયા, હિંદ મહાસાગરના દરિયાઇ વિશ્વ, પેસિફિક અને માયન વિશ્વના ખેલાડીઓનો પરિચય થયો હતો. જેઓ પ્રથમ વખત મુખ્ય ભૂમિ વિસ્તારોથી જોડાયેલા હતા. જેણે વૈશ્વિકીકરણ માટેનો મંચ નક્કી કર્યો હતો અને આવનારી સદીઓ સુધી વિશ્વ પર પ્રભુત્વ મેળવ્યું હતું.
નોર્થ ચીન પર શાસન કરનાર લિયાઓ રાજવંશની સભ્ય અને ચેનની રાજકુમારીને 1018માં મંગોલિયામાં ખજાનાથી ભરેલી કબરમાં દફનાવવામાં આવી હતી. 1980ના દાયકામાં ખોદવામાં આવેલી, તેણીની કબરમાંથી ઇજિપ્ત, સીરિયા, ઈરાન, ભારત, સુમાત્રાની લક્ઝુરીયસ વસ્તુઓ મળી હતી. તેટલું જ નહિં 6500 કિમી દૂર, યુરોપના બાલ્ટિક કિનારા પરથી આયાત કરાયેલ કોતરવામાં આવેલા એમ્બરનો કિંમતી શણગાર પણ તેમાં હતો. જે બતાવે છે કે હજાર વર્ષ પહેલાં ચીનના ઉચ્ચ વર્ગના લોકો દૂરના ખંડોમાં ફેલાયેલા આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર અને માહિતી પ્રણાલીથી વાકેફ હતા.
વેલેરી હેન્સેન ભારપૂર્વક જણાવે છે કે, “તેઓ વૈશ્વિકકૃત વિશ્વમાં રહેતા હતા, શુદ્ધ અને સરળ હતા. તે વખતે વૈશ્વિકીકરણ શરૂ થયું હતું”. તે વખતે એશિયન ઘોડેસવારો એક દિવસમાં 300 માઇલનું અંતર કાપી શકતા હતા, વાઇકિંગ જહાજો 17 માઇલ પ્રતિ કલાકની ઝડપ સુધી પહોંચી ગયા હતા, અને નેવિગેટર્સને ઝડપી ગતિશીલ સમુદ્રી પ્રવાહોની જાણકારી હતી. આ પુસ્તક આકર્ષક રીતે બતાવે છે કે દસ સદીઓ પહેલાની સંસ્કૃતિઓ કેટલી ઊંડી રીતે સંકળાયેલી હતી – અને કેવી રીતે પ્રારંભિક-મધ્યયુગીન આંતરરાષ્ટ્રીયવાદ સામે પુશબેક પહેલેથી જ હતું.
1492માં ક્રિસ્ટોફર કોલંબસે સમુદ્ર ખૂંદ્યો તે પહેલા દક્ષિણ ચીનના બંદરોને – મલાયા, ઈન્ડોનેશિયા અને ભારત થઈને – પર્સિયન ગલ્ફ અને પૂર્વ આફ્રિકાને જોડતા હતા. તે ઘણી સદીઓ સુધી વિશ્વના સૌથી વ્યસ્ત સુપરહાઈવે હતા. જેણે ચીનને વિશ્વ માટે ખોલ્યું હતું. પુરાતત્ત્વશાસ્ત્ર અને દસ્તાવેજોમાંથી પૂરતા પુરાવાઓ દ્વારા સમર્થિત આ પુસ્તકની વિગતો આપણને આશ્ચર્યચકિત કરી શકે છે.
હેન્સેને અગાઉ હિસ્ટ્રી ઓઉ ધ ચાઇના એન્ડ સિલ્ક રોડ પુસ્તક લખ્યું હતું.
Book : The Year 1000
Publishers : Penguin
Author: Valerie Hansen
ISBN: 9780241351277-7
Price : £9.99.
