મેરીટોક્રેસી એટલે કે લાયકાત જોઈને ચૂંટાયેલા લોકોનું શાસન: તે એવો વિચાર છે કે લોકોએ જન્મ સમયે તેમની સ્થિતિને બદલે તેમની પ્રતિભા અનુસાર આગળ વધવું જોઈએ. મોટાભાગના ઇતિહાસ માટે આ એક ક્રાંતિકારી વિચાર હતો, પરંતુ વીસમી સદીના અંત સુધીમાં તે વિશ્વની શાસક વિચારધારા બની ગઈ હતી. આ કેવી રીતે બન્યું, અને શા માટે મેરીટોક્રેસી હવે જમણે અને ડાબે બંને તરફથી આક્રમણ હેઠળ છે?
ઘણા રસપ્રદ પુસ્તકોના લેખક એડ્રિયન વૂલ્ડ્રીજ દ્વારા લખાયેલું આ એક રસપ્રદ નવું પુસ્તક છે. પ્લેટોથી લઈને આધુનિક સિંગાપોર સુધીના, તે મેરીટોક્રેટિક વિચારની શક્તિ દર્શાવે છે. તેમાંના મોટા ભાગના એરિસ્ટ્રોક્રેસી અને મેરીટોક્રેસી વચ્ચેના અનંત તણાવને સરસ રીતે કેપ્ચર કરે છે. આ પુસ્તક ભવ્ય સ્વીપ પ્રદાન કરે છે અને સામગ્રીની સમૃદ્ધિ માટે અને શબ્દસમૂહના સરસ વળાંકો માટે તે વાંચવા યોગ્ય છે.
એડ્રિયન વૂલ્ડ્રિજ આ પુસ્તકમાં રાજકારણીઓ અને અધિકારીઓ દ્વારા ઘડાયેલા મેરીટોક્રેસીના ઇતિહાસને રજૂ કરે છે, જેમણે મુક્ત સ્પર્ધાના ક્રાંતિકારી સિદ્ધાંતની રજૂઆત કરી હતી. પુસ્તકના પ્રથમ 366 પાન ગુણદોષ સહિત વિવિધ યુગો, વિવિધ દેશો અને વિવિધ સંસ્કૃતિઓમાં મેરીટોક્રેટિક આદર્શની ઉત્તમ ઝાંખી રજૂ કરે છે. જ્યારે મહિલાઓને મેરીટોક્રેટિક સિસ્ટમમાં લાવવામાં આવી ત્યારે તેની કેવી પરિવર્તનકારી અસરો થઈ હતી તે દર્શાવવામાં આવ્યું છે.
વૂલ્ડ્રીજ એ પણ બતાવે છે કે મેરીટોક્રેસી હવે કેવી રીતે ભ્રષ્ટ થઈ ગઈ છે અને દલીલ કરે છે કે સામાજિક ગતિશીલતાની તાજેતરની સ્થગિતતા મેરીટોક્રેટિક ક્રાંતિ પૂર્ણ કરવામાં નિષ્ફળતાનું પરિણામ છે. મેરીટોક્રસી છોડી દેવાને બદલે, તેઓ કહે છે, આપણે તેના નવીનીકરણ માટે બોલવું જોઈએ.
આ પુસ્તકને ધ ટાઇમ્સ બુક ઓફ ધ યર તરીકે પસંદ કરાઇ છે. 2021માં ફાઇનાન્સિયલ ટાઇમ્સ અને મેકકિન્સે એન્ડ કંપનીએ બિઝનેસ બુક ઓફ ધ યર એવોર્ડ માટે શોર્ટલિસ્ટ કરાઇ છે.
પુસ્તક સમીક્ષા
- અદ્ભુત… ધ ઇકોનોમિસ્ટના પોલિટીકલ એડિટર વૂલડ્રિજ, સમાજના ટોચના પ્લુટો-મેરિટોક્રેટ્સના મૂલ્યો અને રીતભાતને ખૂબ જ તેજસ્વી રીતે ઉજાગર કરે છે. તેઓ મેરીટોક્રેટિક આદર્શનો બચાવ કરે છે. આ પુસ્તક મેરીટોક્રેસીના ઈતિહાસનો વ્યાપક હિસાબ રજૂ કરે છે. જેમાં ચાઈનીઝ સિવિલ સર્વિસમાં જોડાવા માટે જરૂરી વિસ્તૃત પરીક્ષાઓથી લઈને મેરીટોક્રેસીના નિષ્ક્રિય વર્તમાન સંસ્કરણની સમસ્યાઓ સુધીની સમસ્યાઓ રજૂ કરાઇ છે. – જેમ્સ મેરિયોટ – ધ ટાઇમ્સ બુક ઓફ ધ યર
- આ કુશળ પુસ્તક મેરીટોક્રસીનો મજબૂત બચાવ રજૂ કરે છે. – લોર્ડ વિલેટ્સ – ઇકોનોમિસ્ટ્સ
- અત્યંત ઉત્તેજક… એક ઉત્સાહી સંરક્ષણ… દૃઢ દલીલો વડે બનાવેલ… એક મૂલ્યવાન, વિચારપ્રેરક પુસ્તક છે. – નોએલ માલ્કમ – ડેઇલી ટેલિગ્રાફ
- એવા થોડા શબ્દો છે કે જેની ઉત્પત્તિ “મેરિટોક્રસી” કરતાં વધુ ગેરસમજ ફેલાવે છે. તેથી એડ્રિયન વૂલ્ડ્રીજે તેમના નવીનતમ પુસ્તક, ધ એરિસ્ટોક્રેસી ઓફ ટેલેન્ટ સાથે જાહેર સેવા કરી છે. – ડોમિનિક લૉસન – સન્ડે ટાઇમ્સ
આ પુસ્તકને વાચકો તરફથી કુલ 5 માંથી 4.4 સ્ટારનું રેટીંગ મળેલું છે.
લેખક પરિચય
એડ્રિયન વૂલ્ડ્રીજ ઇકોનોમિસ્ટના પોલિટીકલ એડિટર અને ઇકોનોમિસ્ટના અમેરિકન બ્યુરો ચીફ તરીકે સેવા આપી ચૂક્યા છે. તેઓ મેનેજમેન્ટ એડિટર શમ્પેટર કૉલમના લેખક પણ છે. તેમણે ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાંથી ઈતિહાસમાં ડોક્ટરેટની પદવી મેળવી છે જ્યાં તેઓ ઓલ સોલ્સ કોલેજના ફેલો હતા. તેઓ આ અગાઉ દસ પુસ્તકો લખી ચૂક્યા છે.
Book: The Aristocracy of Talent: How Meritocracy Made the Modern World
Author: Adrian Wooldridge
Publisher: Allen Lane
Price: £25
